به مناسبت ماه مبارک رمضان جناب حجت الاسلام والمسلمین سید عبدالجواد شمس الدین امام جمعه محترم بندرانزلی دیداری با جوانان نخبه این شهرستان داشتند که بنده نیز در این جمع به سخنرانی پرداختم. متن کامل این سخنرانی را می توانید در اینجا بخوانید:
بسم الله الرحمن الرحیم
الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولَئِکَ الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَأُولَئِکَ هُمْ أُولُو الْأَلْبَابِ
آن کسانی که به همه سخنان گوش فرا میدهند و از نیکوترین و زیباترین آنها پیروی میکنند. آنان کسانی هستند که خدا هدایتشان بخشیده است، و ایشان واقعاً خردمندند.(زمر آیه18)
آغاز سخن:
سخن گفتن درباره مشکلات و نارسایی های بندرانزلی زیاد دشوار و پیچیده نیست و در این باب هرکس چه مسئول و چه غیر مسئول از نگاه خود، سخن زیاد گفته اند. پر واضح است که صرفاً سخن گفتن از مشکلات کفایت نکرده و دردی از دغدغه ها و معضلات فراوان مردمان فهیم این شهر به ویژه جوانان برومند آن درمان نمی کند.
باورم بر این است که باید به سمت پرسمان جدیدی برای برون رفت از وضعیت بغرنج و نابسامان اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، زیست محیطی و ... شهرستان بندرانزلی حرکت کنیم و ریشه ها و منشاء بروز مشکلات را به دقت تحلیل نماییم.
- آیا تاکنون با خود اندیشه کرده اید؛ شهری که زمانی دارالمومنین می نامیدندش و به دروازه تمدن نوین و شهر اولین ها در حوزه های مختلف شهره و معروف بود و آوازه سواحل زیبا و تالاب شگفت انگیز، بندر مه آلودش، مبازرات عصر مشروطیت و مقاومت سخت در مقابل اشغالگری دول خارجی در جنگ جهانی دوم و حماسه آفرینی های دوران جنگ تحمیلی و دهها شاخص دیگر در اقصی نقاط کشور و حتی جهان شناخته شده بود چرا امروز به این وضعیت نابسامان رسیده است.
- آیا تاکنون اندیشه نموده اید؛ شهری با داشتن ظرفیت های فراوان توسعه، مانند مرکز کشتیرانی دریای خزر، اداره کل گمرکات گیلان، اداره کل بنادر و دریانوردی استان گیلان، اداره کل شیلات استان گیلان، کشتی سازی، شهرهای صنعتی، منطقه آزاد، بیش از 50 کیلومتر ساحل بی نظیر و منحصر به فرد در ایران، تالاب بین المللی شگفت انگیز، زیر ساخت های گردشگری، سبقه فرهنگی و تاریخی کم نظیر، مناطق و مناظر دیدنی بی نظیر و جوانان توانمند در حوزه های مختلف (دانش، ورزش، فرهنگ، ایثار و مقاومت و...) از توسعه پایدار به دور مانده و آمار بالای بیکاری آن کمر شکن است.
- گفته می شود بندرانزلی به جهت وجود ادارات کل خودش یک استان کوچک است و این شهرستان از لحاظ درآمد شهری به اندازه چند شهر گیلان و یا به عبارتی به اندازه یک کلان شهر درآمد دارد. البته با وجود ظرفیت ها و منابع درآمدزای پیش گفته به یقین می توان گفت درآمد این شهر می تواند در حد یک کلان شهر باشد. بزرگی می گفت: اگر هر شهری فقط از یکی از ظرفیت های توسعه بندرانزلی برخوردار بود دغدغه اشتغال و توسعه نداشت. پس چرا انزلی از این همه موهبت بی نصیب است و تأثیری در رونق اقتصاد شهر نمی بینیم.
عزیزان! بندرانزلی زیر ساخت ها، منابع و ظرفیت برای توسعه کم ندارد و حتی به یقین می توان گفت ظرفیت توسعه در این شهر به اندازه یک استان و کلان شهر جا دارد. اگر اجازه بدهید می خواهم در این وقت محدود به اختصار فقط به بعضی از راهکارها و نیز چند موضوع و نکته که منجر به هدر رفت ظرفیت های شهر بندرانزلی و فرصت سوزی های بیشمار در توسعه شده است اشاره نمایم:
1- اختلاف گسترده و نبود گفتمان مشترک برای توسعه شهری
اختلاف، جدل، منفعت طلبی حزبی و جناحی، شعار درمانی و پوپولیست از جمله مفاهیمی است که در سطوح عالی نخبگان سیاسی و اجتماعی بندرانزلی شاهد آن هستیم و این شمشیر تیز و برنده اختلافات قطعاً احوالات مردم این شهر را آزرده می کند. اما این اختلافات به چه جهت در شهر انزلی بیش از سایر شهرهای استان گیلان رخ کرده است؟ به این جهت که حلقه وصل و گفتمان مشترکی در بین تصمیم گیرندگان و تصمیم سازان عالی این شهر وجود ندارد و آنها نیز حاضر نیستند بخاطر منافع مردم قدری از منافع خود کوتاه بیایند.
2- آوازه ای جهانی، مدیرانی در سطح محلی
بندرانزلی به تحول مدیریتی نیاز دارد. این شهر با آوازه جهانی و تنها شهر استان گیلان است که می توان از آن به عنوان یک برند یاد کرد. اما متاسفانه بعضی از مدیران که برای مسئولیت در این شهر انتخاب می شوند کت مسئولیت برایشان گشاد است. برخی از آنها واقعا توانایی های لازم را برای مدیریت چنین شهری حساس و راهبردی را ندارند و برخی دیگر برای آزمون و خطا به بندرانزلی می آیند تا در شهری بزرگ تر به آنها مسئولیت بدهند. نمونه های بسیاری از بی کفایتی برخی مسئولین این چنینی را در بحرانهایی که این شهر طی سالهای گذشته پشت سر گذاشت می توان نام برد و مثال زد. زمانی مدیران این شهر در حد و اندازه یک مدیر استانی و یا حتی ملی بودند. چه بر سر شهر بندرانزلی آمده است که بعضاً مدیران شهرهای درجه 3 به عنوان مدیر و مسئول در این شهر گمارده می شوند. حال باید پرسید مگر شهر انزلی با این سابقه برای آزمون و خطای مسئولین بی تجربه است؟
3- نخبه کشی سیاسی و عدم توجه به شاخص های توسعه انسانی
جمله معروفی است که می گوید هیچ توسعه ای بدون دلیل نیست و هیچ عدم توسعه ای هم بی دلیل نیست. دلایلی که برای ما اتفاق می افتد به این خاطر است که توسعه انسانی را فراموش کرده ایم و توسعه فیزیکی را نگاه کرده ایم. در حالی که تاکید ما نباید بر توسعه فیزیکی باشد. باید توسعه انسانی مدنظر قرار بگیرد. در جاهایی که پیشرفت اتفاق می افتد و رهاوردی بوجود می آید باید دقت کنیم که در زمینه استفاده از نیروی انسانی چه اتفاقی افتاده است. در این شرایط عیب های کار ما مشخص می شود. فضای بسته سیاسی در بندرانزلی که تنها معطوف به چند طیف فکری خاص است نخبگان با سواد جامعه را به حاشیه رانده تا افرادی وارد گود شوند که نه سواد دارند و نه تخصص و می توان رانت و وابستگی جناحی را تنها ویژگی آنها برای حضور و فعالیت در جایگاهی دانست که اساسا برای نخبگان است. نتیجه این رانت ها نیز عدم استفاده درست و حداکثری از نیروی انسانی توانمند و در نتیجه عقب رفت این شهرستان در حوزه های مختلف است.
4- تغییر در نگاه و رویکرد مردم در انتخاب مسئولین شهری:
بخشی از مشکلات و نارسایی های شهرستان بندرانزلی ارتباط مستقیم به عملکرد مردم در انتخاب متولیان شهری دارد. تا زمانی که مردم با فرهنگ شهر به این باور نرسند که توسعه و آبادانی شهر به انتخاب انسان های شایسته است نه قشرگرایی، قوم گرایی، این حزب و آن جناح، توسعه به معنای واقعی صورت نخواهد گرفت و در نهایت به بن بست خواهد رسید. باید مردم با انتخاب افراد اصلح و مشارکت در حوزه های مختلف برای اعتلای توسعه شهر از لحاظ مادی و معنوی و . . . نقش ایفا نمایند.
5- پروپاگاندای برخی رسانه های منفعت طلب
اهالی رسانه انزلی بارها و بارها ثابت کرده اند که در شرایط حساس می توانند با وجود اختلافات اندیشه ای و عقیده ای بخاطر شهر و بخاطر مردم برای یک هدف مشترک با یکدیگر اتحادی مشترک بسازند اما در این بین هستند رسانه هایی که با وجود سواد اندک، با بی اخلاقی مخاطبان زیادی را به دست آورده و هر چه که می نویسند و منتشر می کنند در ظاهر به نفع مردم شهر و در باطن و بلند مدت نتیجه آن چیزی جز زیان و خسران مردم انزلی نخواهد بود.
6- فراموش شدن جوانان در عرصه های مختلف(اقتصادی،فرهنگی، اجتماعی و...) توسعه شهری:
"جوان درهر جامعه و کشوری، محور حرکت است. اگر حرکت انقلابی و قیام سیاسی باشد، جوانان جلوتر از دیگران در صحنه اند. اگر حرکت سازندگی یا حرکت فرهنگی باشد، باز جوانان جلوتر از دیگران اند و دست آن ها کارآمدتر از دست دیگران است. حتی در حرکت انبیای الهی هم - از جمله حرکت صدر اسلام – محور حرکت و مرکز تلاش و تحرک جوانان بودند."(از بیانات رهبر انقلاب). امروز جوانان نخبه، تحصیلکرده، کارآفرین، انقلابی و ... این شهر در کجای توسعه قرار دارند و آیا اساساً دیده می شوند. عزیران مسئول این معضل اساسی و اثر گذار توسعه شهری با انتخاب بعضی از مشاورین به اصطلاح جوان که بعضی از آنها هیچ هنری جزء ادعای توخالی و رانت سیاسی ندارند حل نمی شود.
7- تشکیل حوزه ها و کانون های اندیشه ورز برای توسعه شهر:
بندرانزلی یکی از باسوادترین شهرهای ایران و دارای مردمانی اندیشمند، خلاق و مبتکر فراوان است. ضرورت ایجاب می کند برای استفاده از این ظرفیت ارزشمند، هیئت ها و کانون های اندیشه ورز با محوریت نهادهای مردم نهاد و با نظارت و پشتیبانی مبادی ذی ربط شهری تشکیل و با طرح موضوعات مختلف شهری در این هیئت ها، بتوان از نظرات ارزنده صاحبان فکر و اندیشه، به راهکاری مناسب برای توسعه در حوزه های مختلف انسانی و شهری دست یافت.
8- مساجد را محور همه فعالیت های اجتماعی قرار دهیم:
متاسفانه مدتهاست که مساجد از محورفعالیت های اجتماعی فاصله گرفته اند و حضور جوانان در مساجد نسبت به گذشته بسیار کمرنگ شده در حالی که مسجد مظهر وحدت است و روحیه تعاون و همکاری را بین مومنین تقویت می کند. یکی از کانون های اصلی توسعه شهر به ویژه از منظر اسلامی، توجه به مرکزیت مساجد است. لیکن در شهر انزلی به جهت برخورد های سلیقه ای از ظرفیت نسل جوان و فهیم به نحو مطلوب در مساجد استفاده نمی شود و همواره در حاشیه قرار دارند. امروز بندرانزلی صرفاً از لحاظ اقتصادی و اشتغال با مشکل مواجه نیست بلکه از منظر فرهنگی و اجتماعی در چندساله اخیر به این شهر خسران و لطمات زیادی وارد آمده که خود بحث مفصلی می طلبد. یقیناً حضور جوانان و فکرهای نو در مساجد علاوه بر همیاری در رفع مشکلات اقتصادی می تواند در توسعه فرهنگی و اجتماعی که نقش بی بدیلی در توسعه اقتصادی دارند نقش بسزایی ایفا نمایند.
و اما سخن پایانی:
انزلی نه تنها مظلوم است بلکه اسیر نیز هست، اسیر نامش، اسیر کلاسش، اسیر شهرت، اسیر تاریخش، اسیر اندیشمندان بزرگش، امروز انزلی در اعماق یک خروار لقب دهن پرکن مدفون شده است، امروز انزلی اسیر همین اسم ها رسمهایی است که اثری در توسعه و اقتصادش ندارند، انزلی امروز خسته و دلمرده تر از هر دورانی است و نیازمند تحولی جدی و چشمگیر است، نیازمند امید است، نیازمند انگیزه برای زندگی است، نه نیازمند جملات عوام فریبانه ای که نه تنها تسلای دل مردم شهر نیست بلکه آتشی بر انبار باروت قلب آنهاست.
با این موهبتی که خدا در بندرانزلی برای ما گذاشته و با میزان نیازی که در کشور به این شهر وجود دارد چگونه تعامل کرده ایم. هیچ وقت به یک تعادلی بین نیاز بندرانزلی و نیاز کشور پیدا نکردیم. این عدم شناخت آینده موجب شده که این عدم توسعه به بعضی روشنفکران هم سرایت کند. چرا ما همه اش دنبال منجی در خارج از بندرانزلی هستیم. هیچ وقت به فکر نجات خود نیفتادیم.می بینید جایی که ثروت عظیم خدادادی در یک جغرافیای مشخص به وجود آمده به جای اینکه موجب رفاه و آسایش مردم شود موجب فقر و عدم آبادانی و رفاه شده است.
برای توسعه، منابع مالی نقش دارند ولی این فکر انسان ها است که توسعه و تحقق برنامه ها را محقق می سازند. اگر زمینه دریافت پول را برای کسی فراهم کنید اما او بر اساس یک برنامه اجرایی نداند چگونه این پول را خرج کند شاهد هدر دادن منابع اقتصادی از جانب وی خواهید بود. در همه توسعه ها نیروی کار و رهبری حرف اول را می زند. اگر این مجموعه نباشد امکان توسعه را نباید به انتظار بنشینیم. جوامع پیشرفته و حتی در مقیاس کوچکتر بعضی از شهرهای استان گیلان به اندازه یک دهم انزلی سرمایه و ظرفیت ندارند خیلی از این منابعی را که ما داریم در اختیار ندارند. اما به دلیل ثبات اجرایی و سازمانی و مدیریت مشخص به یک توسعه درست دست یافتند که در این شرایط در خیلی مواقع نیازمند آنها می شویم. و عدم بهره مندی از نیروی انسانی متعهد همان نخبه کشی سیاسی و گسترده است که در این شهر مانع توسعه می شود.
وقتی پنج شورای شهر عوض می شود و ده ها شهردار تغییر می کنند و چندین دولت و مجلس و ... عوض می شوند اما ظاهر شهر انزلی روز به روز فرسوده تر می شود و هیچ بنی بشری به خودش اجازه نمی دهد ظاهر کریه المنظر میدان این شهر را سر و سامان دهد نتیجه می گیریم مشکلات شهرستان بندرانزلی بسیار عمیق تر از این است که بشود آنها را در یک صفحه و چند صفحه خلاصه کرد. شرح دردهای این شهر از یک مثنوی هفتاد من هم سنگین تر خواهد شد.
برخی تصور می کنند که رهبر معظم انقلاب اسلامی به دلیل قهرمانی های ورزشی به زن و مرد و جوان این شهر لقب قهرمان داده اند. خیر، دلیل اعطای این لقب از جانب ایشان به مردم انزلی به این جهت بود که با وجود سالها چالش و مانع و همچنین تهاجم فرهنگی و ... مردم بندرانزلی همچنان پایبند و متعهد به آرمانهای نظام و انقلاب هستند.
و کلام آخر اینکه این شهر ظرفیت های زیادی برای توسعه و رسیدن به سطح ممتاز از لحاظ زندگی عمومی، رفاه اجتماعی، آبادی و عمران دارد. این شهر ظرفیت جدیدی نیاز ندارد و با همین داشته ها می توان به اوج رشد تعالی مادی و معنوی دست یافت.
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته